ตโต เตน สทฺธิํ เอกโต น ติฏฺฐนฺติ น นิสีทนฺติฯ ตสฺส การณา สกฺขิปุฏฺฐาปิ น กเถนฺติฯ เอวํ มิตฺตามจฺจานํ ปริภูโต โหติฯ

อาวาหวิวาหกานนฺติ อาวาหกา นาม เย ตสฺส ฆรโต ทาริกํ คเหตุกามาฯ วิวาหกา นาม เย ตสฺส เคเห ทาริกํ ทาตุกามาฯ อปตฺถิโต โหตีติ อนิจฺฉิโต โหติฯ นาลํ ทารภรณายาติ ทารภรณาย น สมตฺโถฯ เอตสฺส เคเห ทาริกา ทินฺนาปิ เอตสฺส เคหโต อาคตาปิ อมฺเหหิ เอว โปสิตพฺพา ภวิสฺสติเยวฯ

ปาปมิตฺตตาย ฉอาทีนวาทิวณฺณนา

[252] ธุตฺตาติ อกฺขธุตฺตาฯ โสณฺฑาติ อิตฺถิโสณฺฑา ภตฺตโสณฺฑา ปูวโสณฺฑา มูลกโสณฺฑาฯ ปิปาสาติ ปานโสณฺฑาฯ เนกติกาติ ปติรูปเกน วญฺจนกาฯ วญฺจนิกาติ สมฺมุขาวญฺจนาหิ วญฺจนิกาฯ สาหสิกาติ เอกาคาริกาทิสาหสิกกมฺมการิโนฯ ตฺยาสฺส มิตฺตา โหนฺตีติ เต อสฺส มิตฺตา โหนฺติฯ อญฺเญหิ สปฺปุริเสหิ สทฺธิํ น รมติ คนฺธมาลาทีหิ อลงฺกริตฺวา วรสยนํ อาโรปิตสูกโร คูถกูปมิว, เต ปาปมิตฺเตเยว อุปสงฺกมติฯ ตสฺมา ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม สมฺปรายญฺจ พหุํ อนตฺถํ นิคจฺฉติฯ

[253] อติสีตนฺติ กมฺมํ น กโรตีติ มนุสฺเสหิ กาลสฺเสว วุฏฺฐาย ‘‘เอถ โภ กมฺมนฺตํ คจฺฉามา’’ติ วุตฺโต ‘‘อติสีตํ ตาว, อฏฺฐีนิ ภิชฺชนฺติ วิย, คจฺฉถ ตุมฺเห ปจฺฉา ชานิสฺสามี’’ติ อคฺคิํ ตปนฺโต นิสีทติฯ เต คนฺตฺวา กมฺมํ กโรนฺติฯ อิตรสฺส กมฺมํ ปริหายติฯ อติอุณฺหนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

โหติ ปานสขา นามาติ เอกจฺโจ ปานฏฺฐาเน สุราเคเหเยว สหาโย โหติฯ ‘‘ปนฺนสขา’’ติปิ ปาโฐ, อยเมวตฺโถฯ สมฺมิยสมฺมิโยติ สมฺม สมฺมาติ วทนฺโต สมฺมุเขเยว สหาโย โหติ, ปรมฺมุเข เวรีสทิโส โอตารเมว คเวสติฯ อตฺเถสุ ชาเตสูติ ตถารูเปสุ กิจฺเจสุ สมุปฺปนฺเนสุฯ เวรปฺปสโวติ เวรพหุลตาฯ อนตฺถตาติ อนตฺถการิตาฯ

สุกทริยตาติ สุฏฺฐุ กทริยตา ถทฺธมจฺฉริยภาโว ฯ อุทกมิว อิณํ วิคาหตีติ ปาสาโณ อุทกํ วิย สํสีทนฺโต อิณํ วิคาหติฯ

รตฺตินุฏฺฐานเทสฺสินาติ รตฺติํ อนุฏฺฐานสีเลนฯ อติสายมิทํ อหูติ อิทํ อติสายํ ชาตนฺติ เย เอวํ วตฺวา กมฺมํ น กโรนฺติฯ อิติ วิสฺสฏฺฐกมฺมนฺเตติ เอวํ วตฺวา ปริจฺจตฺตกมฺมนฺเตฯ อตฺถา อจฺเจนฺติ มาณเวติ เอวรูเป ปุคฺคเล อตฺถา อติกฺกมนฺติ, เตสุ น ติฏฺฐนฺติฯ

ติณา ภิยฺโยติ ติณโตปิ อุตฺตริฯ โส สุขํ น วิหายตีติ โส ปุริโส สุขํ น ชหาติ, สุขสมงฺคีเยว โหติฯ อิมินา กถามคฺเคน อิมมตฺถํ ทสฺเสติ ‘‘คิหิภูเตน สตา เอตฺตกํ กมฺมํ น กาตพฺพํ, กโรนฺตสฺส วฑฺฒิ นาม นตฺถิฯ อิธโลเก ปรโลเก ครหเมว ปาปุณาตี’’ติฯ

มิตฺตปติรูปกาทิวณฺณนา

[254] อิทานิ โย เอวํ กโรโต อนตฺโถ อุปฺปชฺชติ, อญฺญานิ วา ปน ยานิ กานิจิ ภยานิ เยเกจิ อุปทฺทวา เยเกจิ อุปสคฺคา, สพฺเพ เต พาลํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนฺติฯ ตสฺมา ‘‘เอวรูปา พาลา น เสวิตพฺพา’’ติ พาเล มิตฺตปติรูปเก อมิตฺเต ทสฺเสตุํ จตฺตาโรเม, คหปติปุตฺต อมิตฺตาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อญฺญทตฺถุหโรติ สยํ ตุจฺฉหตฺโถ อาคนฺตฺวา เอกํเสน ยํกิญฺจิ หรติเยวฯ วจีปรโมติ วจนปรโม วจนมตฺเตเนว ทายโก การโก วิย โหติฯ อนุปฺปิยภาณีติ อนุปฺปิยํ ภณติฯ อปายสหาโยติ โภคานํ อปาเยสุ สหาโย โหติฯ

[255] เอวํ จตฺตาโร อมิตฺเต ทสฺเสตฺวา ปุน ตตฺถ เอเกกํ จตูหิ การเณหิ วิภชนฺโต จตูหิ โข, คหปติปุตฺตาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อญฺญทตฺถุหโร โหตีติ เอกํเสน หารโกเยว โหติฯ สหายสฺส เคหํ ริตฺตหตฺโถ อาคนฺตฺวา นิวตฺถสาฏกาทีนํ วณฺณํ ภาสติ, โส ‘‘อติวิย ตฺวํ สมฺม อิมสฺส วณฺณํ ภาสสี’’ติ อญฺญํ นิวาเสตฺวา ตํ เทติฯ อปฺเปน พหุมิจฺฉตีติ ยํกิญฺจิ อปฺปกํ ทตฺวา ตสฺส สนฺติกา พหุํ ปตฺเถติฯ